Motibazio politikoko biktima gisa aitortu ditu Eusko Jaurlaritzak Pasaiako sarraskian hildako Dioni Aizpuru Kurro eta Pedro Mari Isart Pelitxo azpeitiarrak eta Jose Mari Izura Pelu eta Rafael Delas Txapas iruindarrak. Atzo eman zuten haien senideek aitortzaren berri. Bihar (asteazkena) dira erabaki horren gaineko balorazioa egitekoak Pasaiako Segada Argitu taldekoak Azpeitian. Gainera, herri hartan omenaldia egingo diete hildakoen gurasoei Azpeitiko Azoka plazan, 19:00etan; senideek ez ezik, Anarik zein herriko horretako dantzariek parte hartuko dute ekitaldian. Larunbatean 41 urte beteko dira segadatik.
Senideek atzo aurreratu zuten Eusko Jaurlaritzaren Balorazio Batzordea hildakoei aitortza eta erreparazioa emateko zertan oinarritu den. Nabarmendu zuten batzordeak ondorioztatu duela Pasaiako sarraskiko hildakoei bizitzeko eskubidea urratu zitzaiela. Jaurlaritzaren txostenean eta senideek hedabideetara bidali duten txostenaren pasartean honakoa dago jasota: “Autopsiak hortxe daude; lau gazte zuloz josita, eta frogarik ez armak erabili zituztela esateko; kontakizun ofizialak kontraesan garbi-garbiak ditu; lekukotzek eta zeharka bildutako datuek zalantza objektiboak eragiten dituzte; polizia-agintariek behin eta berriz uko egin diote esateari nortzuk agindu edo parte hartu zuten gertakari haietan; etengabe ibili dira nahas-mahasean ea lortzen zuten informazioa beranduratzea, oztopatzea eta ezkutatzea; faktore horiek denak ustezko egitateak dira, denak ere, azkenean, argi eta garbi norabide berean doazenak: polizia-operazio omen zena, epaiketaz kanpoko exekuzio bilakatzen da. Espediente honekin batera doan aditu- txosten medikoak berak ere garbi dio badirela gauza batzuk (graziako tiroak; balen kopurua, mota eta ibilbidea; ikerketarik ez eta enfrentamendu zantzurik ere ez) egiaztatzen eta are eta argiago uzten dutenak ziur asko epaiketaz kanpoko exekuzioa izango zela”.
Epaiketaz kanpoko exekuzioa, baina arduradunik ez. Honakoa da 1984tik hona segadarekin harremana izan duten jazoera eta gertakari nabarmenen kronologia. Datuen iturriak: Azpeitia Guka eta OARSO BIDASOKO HITZA.
1984
- Martxoa. Komando Autonomo Antikapitalistetako lau kide hil zituen Espainiako Poliziak Pasaiako badian, Donibanen: Dionisio Aizpuru Kurro eta Pedro Mari Isart Pelitxo azpeitiarrak, eta Rafael Delas Txapas eta Jose Maria Isidro Izura Pelu iruindarrak. Joseba Merino donostiarra —segadatik bizirik atera zen kide bakarra— eta Rosa Jimeno oriotarra atxilotu zituzten.
1986
- Ekaina. Auzia behin-behinean itxi zuen Calvo Rojas epaileak, frogarik ez zela argudiatuta.
2000
- Maiatza. Kasua aztertzen hasi zen Santiago Gonzalez abokatua, eta hainbat dokumentu falta zirela jabetu zen: artxibatze autoa eta Merinori hartutako deklarazioa. Donostiako Lurralde Auzitegiak sumarioa berriz ireki zezan lortu zuen.
- Iraila. Merinori Pasaian gertatutakoaz deklarazioa hartu zioten, Santoñan preso zela (Kantabria, Espainia).
2001
- Urtarrila. Pasaiako Sarraskia Argitu taldeak eskatuta, Azpeitiko Udalak herri akusazio bezala aurkeztea erabaki zuen, Miguel Castells abokatu hartuta.
- Martxoa. Rosa Jimenok deklaratu zuen epaitegian.
- Maiatza. Hildakoei autopsia egin zien Paco Etxeberria auzi medikuak deklaratu zuen. Bat zetozen hark eta Merinok esandakoak.
2004
- Ekaina. Epaitegiak artxibatu egin zituen eginbideak. Familiak eta Azpeitiko Udalak helegitea aurkeztu zuten.
2005
- Ekaina. Gipuzkoako Auzitegiak auzia berriz zabaldu zuen.
2009
- Martxoa. Pasaiako sarraskiaren 25. urteurrenean, 2009ko martxoaren 22an, oroimenezko hainbat ekitaldi egin zituzten Donibanen. Horien artean manifestazioa zen egitekoa. Ertzaintzak, epaileen aginduz, galarazi egin zuen martxa.
2016
- Otsaila. Auzia artxibatu zuen auzitegiak. Helegite bana jarri zuten Azpeitiko Udalak eta familiek.
- Azaroa. Auzia behin betiko artxibatu zuten, errekurtsorako aukerarik utzi gabe.
2017
- Urtarrila. Udalak babes helegitea aurkeztu zuen Espainiako Auzitegi Konstituzionalean.
- Maiatza. Azpeitiko Udalaren babes helegitea ez zuen onartu Espainiako Auzitegi Konstituzionalak.
- Azaroa. Herri akusazioak Europako Giza Eskubideen Auzitegira jo zuen helegitea jartzera.
- Abendua. Ezezagunek Pasaiako segadan hildakoen omenez jarritako oroigarriari eraso egin ziotela jakinarazi zuen Donibaneko Bixi-Bixi elkarteak. Urte hartako azaroan ezarri zuen oroigarria han Bixi-Bixik. Gainera, 2017ko azaroaren 11n egun osoko egitaraua antolatu zuen Donibanen, eta tartean Pasaiako badia dokumentala estreinatu zen Juanba Berasategi aretoan. 2018ko urtarrilean bigarrenez eraso egin zioten oroigarriari.
2018
- Otsaila. Europako Giza Eskubideen Auzitegira jo zuten hildakoen senideek, eta helegitea tramitera onartzeko zain gelditu ziren.
- Otsaila. Herri akusazioaren helegitea ez zuen onartu Europako Giza Eskubideen Auzitegiak.
- Otsaila. Europako Giza Eskubideen Auzitegiak ez zuen tramitera onartu Pasaiako segadan hildakoen senideek aurkeztutako helegitea.
2023
- Otsaila. Gipuzkoako Auzitegi Nagusiak berriz ireki zuen Pasaiako segadaren auzia. Hori dela eta, auzitegi horrek identifikazio saio batera deitu zituen 1984ko martxoaren 22an Pasaian izan zen polizia operazioan parte hartu zuten zazpi lagun.
- Martxoa. Pasaian hildakoen senideek Eusko Jaurlaritzako ordezkariekin bilera egin zuten, eta batzarraren bukaeran, txosten bat eman zieten senideei. Txostena EHUko Unesco giza eskubideen eta botere publikoen katedrak 2020an egindakoa zen, Eusko Jaurlaritzaren Giza Eskubide, Bizikidetza eta Lankidetzaren Idazkaritza Nagusiak eskatuta.
- Martxoa. Segadan parte hartu zuten zazpi polizia identifikazio saiora deitu zituzten, Gipuzkoako Lurralde Auzitegira. Hiru baino ez ziren agertu. Joseba Merinok —segadatik bizirik atera zen kide bakarra— ez zituen ezagutu hiru polizia horiek.
- Maiatza. Segadako poliziak identifikatzeko bigarren saioa egin zuten. Hiru erronda zeuden antolatuak, baina bakarra egin zen, bi poliziarekin. Azken bietan izatekoak ziren poliziak hilik zirela argudiatu zuten. Azaldu ziren poliziak ez zuten segadarekin lotzerik izan, ezin izan zituzten identifikatu.
- Uztaila. Egiari Zor Fundazioak salatu zuen Pasaiako segadan hil zituzten lau militanteak gogorarazteko margolanei eraso egin zietela. Zehazki, hildakoen lau siluetak irudikatzen dituen irudiari pintura gorria eta horia bota zieten, Espainiako bandera marrazteko.
2024
- Martxoa. Sarraskiaren 40. urteurrena atzera begiratu eta urteotako ibilbideari begirada bat botatzeko baliatu nahi zuten Donibanen hil zituztenen senideek eta Egiari Zor Fundazioak. Nabarmen salatu zuten Pasaiako badian gertatutakoak “ofizialki aitortu gabe” jarraitzen zuela. “40 urteotan epaitegietan justizia lortu nahian ibili gara. Eta epaileek hilketa zantzuak daudela onartu arren, inoiz ez dute auzia argitzeko borondaterik erakutsi”, kritikatu zuten.
2025
- Martxoa. Dionisio Aizpuru, Pedro Mari Isart, Jose Mari Izura eta Rafael Delas, sarraskian hildakoak, motibazio politikoko biktima gisa aitortu ditu Eusko Jaurlaritzak
