[Erreportajea] ‘Lur urratua’, memoria historikoa gaurko ahotsekin
Etxetxo Lezoko Memoria Historikoaren Taldeak frankismoaren esklaboen gaineko dokumentala egin du. Gurutze Susperregik eta Kepa Gonzalezek zuzendu dute, 64 lezoarren partaidetzarekin.
Maiatzaren 18koa da ondoko irudia, parte hartzaileen pasekoa. Harrera egin zieten. Urriak hurrari tira
lurra urratzen ari da…
Memoriari kendutakoak
nonbait agertuko dira
Aurreko hitzak Jon Etxebeste bertsolari lezoarrak sortu ditu, eta Iñaki Labaka abeslariak doinua ezarri die. Bere egin du zati hori agertzen den bertso-sorta Etxetxo Lezoko Memoria Historikoaren taldeak, Memoriari kendutakoak du izen sorta osoak. Etxetxok, zehazki, estrofa horren zati bati eman dio garrantzia: horretan oinarrituta, frankismoan bortxaz herrira lanera ekarrarazi zituzten pertsonei oles egiteko ekoitzi berri duen dokumentalari Lur urratua izena jarri dio. Iparragirreko barrakoiak etxe izan zituzten gatibualdian trabajadore horiek guztiek. Katiuskak estudioko Gurutze Susperregi eta Kepa Gonzalez dira lanaren zuzendari eta sortzaileak.
Izan ere, ikus-entzunezkoaren ildo nagusia honakoa da: atzoko istorio bat, gaurko pertsonek kontatzea, bihar errepika ez dadin. «Joan gintezke garai batekoen testigantzak azaltzera. Jar genitzake bilduta ditugun irudi historikoak. Egin genezake honen edo haren errepaso historiko bat. Lan horretan ari gara Etxetxon. Baina dokumentalean beste enfoke bat eman nahi izan diogu gaiari, zuzendarien ideiari jarraiki», azaldu du Tito Labordeta Etxetxoko kideak.
Iraganean jazo zen horri, egungo pertsonek jarri diote ahots eta irudi Lur urratua-n, perspektiba erreal baten bitartez herrian gertatu zen horren transmisioa bermatu eta ezagutarazi daitezen, gogoetarako tartea zabalduz, etorkizunean berriz ere gerta ez dadin.
Trabajadoreak edo frankismoaren esklaboak, 1936ko gerraren ondorengo lehen urteetan izan ziren Lezon, Euskal Herriko beste hainbat herritan bezala. Herri lanak egin zituzten, baldintza oso latz eta umiliagarrietan, eta bertan bizi izan ziren, barrakoietan. Lezoko barrakoietatik 5.000 bat pertsona pasa zirela akreditatua dute Etxetxoko kideek, jasotako testigantzei eta Miguel Angel Barcenilla historialariak egindako ikerketa lanei esker. Horietatik 16 gutxienez hil egin ziren, lan istripuan, gaixotasunagatik, edo faxistek tirokatuak. Lezoko emakumeek haiek ahal bezala lagundu zituzten, janaria ematen edo haien arropa garbitzen. Ikus-entzunezkoaren 58 minutuan hori guztia jaso nahi izan dute. Oraingoz euskarazko bertsioa da osatua dagoena, baina gaztelaniazko azpitituluduna sortzen ari dira.
Estreinaldiak
Hilaren 9an estreinatuko dute, publiko orokorrari begira, Lur urratua. Gezala Auditoriumak jasoko du jendarte osoari bideratutako emanaldia, 19:30ean. Aurretik, ordea, beste hiru aurre-estreinaldi pribatu prestatu ditu Etxetxok.
Lehena maiatzaren 18an izan zen, Gezalan. Hara Katiuskak-eko kideen sorkuntza lanean parte hartu duten 64 lezoarrak gonbidatu zituzten, garai bateko istorioa gaurko eguneko ikuspegiarekin kontatu duten horiek izan ziren, beraz, ikusten lehenak. Hurrengo bi agerraldiak ere pribatuak izango dira: gaur, 19:30ean, Iparragirreko eta Sorotxoko eremuak atontzeko azken zazpi urteetan egin diren 30 auzolanetan parte hartu duten lagunek ikusi ahalko dute; bihar, ordu berberean, era batera edo bestera Etxetxorekin kolaboratzen dutenentzako da saioa. Esan bezala, hilaren 9koa da estreinaldi orokorra.
Beste askoren artean, Iñaki Labaka eta Ilargi Arrizabalaga abeslariek parte hartzen dute Lur urratua-n. Sutargi Abesabatzak ere doinua jarri dio, eta Jon Makuso biolin jotzaileak ekarpena egin du. Jon Etxebeste bertsolariaren partaidetza ere badago kredituetan, eta Sara Dorronsoro eta Jon Ziganda, besteak beste, arduratu dira interpretazioari lotutako pasarteez. Miguel Angel Barcenillaren azalpen tekniko eta historikoak ere jasoak daude.
Tximistak haize gogoaz
laino beltzak euri-joaz.
Frankismoaren preso-esklabuak
Iparragirrera doaz
(Jon Etxebesteren, ‘Memoriari
kendutakoak’ bertso sortako pasartea)
