"Industriaren kontrara egiten dugu lan"
Modu inprobisatuan, ezer bilatu gabe, arrakasta ukitu dute hatzekin oiartzuarrek, baina ez dira horrekin tematu. "Presiorik gabe eta helbururik gabe" jarraitzen dute. Haien estudioan izan da HITZA.
Peru Bengoetxea eta Endika Garcia, Txiltxokoren lokalean. Imanol Saiz Gomez de Segura Arrakasta lortu zuten unean geldialdi musikal bat egitea erabaki zuen Txiltxokok. Haien kabuz eta inork zer eta nola egin behar duten esan gabe egiten dute musika; hortaz, ez dute abestien sortze prozesuan agindurik nahi. Peru Bengoetxea Izagirre (Oiartzun, 1999) eta Endika Garcia Karasa (Oiartzun, 1999) Txiltxoko-ko kideak dira, eta, besteak beste, haien itzuleraren inguruan aritu dira.
Taldea, kolektiboa… Zer da Txiltxoko?
Endika Gonzalez: Badira urte batzuk Txiltxoko sortu zela, baina urteak joan ahala ez dakigu nor garen ere [barrez]. Hasieran Xabier Gastesik gitarra jotzen zuen, Joseba Bertz ere bazegoen, Ian Villar produkzio lanetan zebilen, Peru bera ere bazegoen… Jende asko ibili zen sartzen eta ateratzen, Txiltxokoren parte jende asko izan da: Asier Etxeberria, Manex Imaz (Ixxxa), Gotzon Retegi, Pavel Garrido, Dani Gonzalez, Odei Berrokal, Itzel Tarragona, Beñat Ibargoien… Guztiak gara Txiltxoko.
Peru Bengoetxea: Txiltxoko musika egiteko leku bat dela esan daiteke.
Gonzalez: Nire arrebak etxeko balkoiari deitzen zion horrela, chill [lasai] egoteko txokoa: Txiltxokua. Lasai egoteko leku bat zen. Era berean, gure lokalean inprobisatzen hasi ginen, eta izenarekin geratu ginen.
Garcia eta Bengoetxea, lokalaren atarian.Imanol Saiz Gomez de Segura
Noiz hartu zenuten lehenengoz mikrofono bat?
Gonzalez: Hasiera ikastolan dago. Jolas garaian letra batzuk idazten genituen rap estiloko abestiak izango balira bezala.
Bengoetxea: Uste dut denak hasi ginela rapetik, eta eboluzionatu egin dugu gero. Duela zortzi urte inguru lokalean, gauez, gitarra jotzen zuen Gastesik, eta guk inprobisatu egiten genuen haren gainetik. Konturatu gabe, azkenerako, abestiak egiten hasi ginen.
Gonzalez: Harmonika bat ere bagenuen, eta apurka-apurka hasi ginen inprobisatzen. Rapa, reggaea… Horrela hasi ginen.
Hortaz, helbururik gabe hasi zineten musika egiten.
Gonzalez: Ez dugu inoiz helbururik izan, barre egiteko baino ez genuen egiten. Edozer gauza esaten genuen, baina ongi pasatzea izan da beti helburu bakarra.
Bengoetxea: Orain ere gauza beragatik hasi gara musika egiten, ez daukagulako inolako helbururik. Musika helburu jakin batekin egiten baduzu, ez duzu azkenerako gustuko ezer egingo.
Berriz sorrerara itzultzen ari garela sentitzen dut. Nahi dugun bezala egiten dugu musika, inora heltzeko helbururik gabe eta inolako presiorik gabe. Naturaltasun hori ari da ateratzen berriz ere.
Gonzalez: Urte batzuetan musikalki aldenduta egon gara, baina berriro elkartu gara orain. Presiorik gabe eta nahi duguna egiten ari gara.
Egitasmoa naturala dela erraz antzematen da. Baina, zenbat du Txiltxokok inprobisaziotik?
Bengoetxea: Dena [barrez]. Abesti bat grabatzen hasten gara gehiena idatzita izan gabe.
Gonzalez: Asko du inprobisaziotik, hori da esentzia. Ez dugu ahaztu behar Txiltxoko lokaleko gela bat zela eta hori inprobisatzeko erabiltzen genuela.
Talde guztiak ahalegintzen dira plataforma guztietan presente egoten. Zuek, kontrara, ez. Hori ere inprobisatua al da?
Gonzalez: Ez dugu ezeren arabera erabakitzen zer nora igo [barrez]. Burutik sano ez gaudenaren seinale baino ez da hori.
Hortaz, nahi duzuen hori egitea beharrezkoa da zuentzat.
Bengoetxea: Bai, bai. Hori da nire ustez politena, eta horregatik egiten dugu musika.
Musikaren industria izugarri azkarra da, abesti asko eta azkar ateratzea exijitzen da. Nola kudeatzen duzue presio hori?
Bengoetxea: Industriaren kontrako noranzkoan egiten dugu lan; hori ere bada motibazioaren zati bat. Denek egiten dutena ez egiten saiatzen gara, zerbait ezberdina ateratzeko.
Gonzalez: Ehunka abesti ditugu eginda baina argitaratu gabe, pentsa.
Eta hala ere, iritsi da arrakasta. Naturaltasun hori ote gakoa?
Gonzalez: Azken batean guk nahi duguna egiten dugu, eta ez dugu pentsatzen nori gustatuko zaion abesti bakoitza.
Bengoetxea: Arrakastaz ari garela, niretzat arrakasta da orain egiten ari garen hori: betetzen gaituena egitea, gustatzen zaigun musika egitea inoren baldintzarik jarraitu gabe.
Gonzalez: Nik nahiago dut Perurekin abesti bat egin C. Tanganarekin baino. Ilusio gehiago egiten dit.
Musika urbanoa egiten duzue, baina urbanotik gutxi du baserriak eta baita Oiartzunek ere. Hala ere, erakutsi duzue mendi magaletik folkloretik harago ere egin daitekeela musika.
Bengoetxea: Noski. Guk denetarik entzuten dugu; trap espainola deritzon horretatik ere edan dugu, eta hortik influentziak hartuta ez da arin-arina bakarrik aterako [barrez].
Gonzalez: Musika estiloak ez du ezer esan nahi; zuk esaten duzun horrek betetzen du estiloa.
Bengoetxea: Estilo ezberdinak egin eta euskararen kutsua sartzearekin soilik ari zara euskara estilo ezberdinetara zabaltzen, eta garrantzitsua da hori; oso garrantzitsua da. Ekarpen handia egiten dio horrek euskarari eta euskal kulturari.
Gonzalez: Estiloa funtsean BPMak [Beats Per Minute] eta instrumentu mota bat elkartzea baino ez da. Gero norberak nahi duen hori esango du. Baserriaz, aizkorarekin egurra mozteaz, kaleaz… edozeren inguruan mintza daiteke.
Bengoetxea: Niri gehiago bultzatzen nau musika euskaraz egite horrek etorkizunera begira jarrita, uste baitut harro sentituko naizela etorkizunean euskarazko abestiak entzutean.
Bengoetxea eta Garcia, Txiltxokoren lokalean.Imanol Saiz
Hasi zinetenetik gaur egunera hamaika estilo probatu dituzue.
Gonzalez: Gaur egun erraza da teknologiarekin edozein instrumentu jartzea ordenagailuan. Produktoreak edozer egin lezake ordenagailuarekin.
Bengoetxea: Denetik egin dugu. Gainera, gaur egun ez da musikaz asko jakin behar abesti bat egiteko.
Gonzalez: Sentimendua da behar dena; ezin da musika egin jendeari gustatuko zaion edo ez pentsatuz.
Bengoetxea: Eta emaitzan nabaritu egiten da hori.
Nolakoa da abestien sortze prozesua, inprobisatua ere?
Bengoetxea: Gehienetan base bat entzuten dut; autoan jartzen dugu basea eta melodiak etortzen zaizkit burura. Egia da gehienetan abestia erdi eginda ekartzen dudala estudiora. Mugikorrean grabatzen dut ahotsa edo melodia, zerbait idazten dut, eta grabatzeari ekiten diot ahaztu baino lehen. Naturala da prozesua, etorri ahala egiten dut.
Ez dituzu, beraz, boligrafoarekin ordu asko pasatzen.
Bengoetxea: Batzuetan parrandatik iristean jartzen naiz abesti bati bueltak ematen, baina egia da gertatu zaidala hurrengo egunean jaiki, bezperan egin nuen hori ikusi, eta ‘ai ene, zer ari nintzen egiten’ esatea.
Gonzalez: Abesti batzuei normala da buelta asko ematea, baina normalean kanta bati buelta asko ematen dizkiozunean ‘uf, ez’ esaten amaitzen duzu.
Peru: Lehenengo melodiarekin gelditu behar da.
Herrian eta musika panoraman txoko bat egin duzue, baina estilo apurtzaile eta berri horregatik aurreiritzirik jaso duzue?
Bengoetxea: Hasiera babes askorekin bizi izan genuen. Oiartzunen ez zegoen musika asko egiten zuen jenderik. Autobus Magikoa eta Bengo zeuden garai horretan, baina autotunearekin aritzearena berria zen garai hartan.
Gonzalez: Pentsa zitekeen jendeak gaizki ikusiko zuela, baina ez zen hala izan. Asko babestu gintuzten.
Abeslari ezagunekin egin dituzue zenbait elkarlan, baina, baita lagun eta gertuko jendearekin ere. Nola sortzen dira abesti horiek?
Gonzalez: Estudiora elkarrekin etortzen garen uneetan sortutako proiektuak izaten dira horiek. Ez ditugu, inola ere, aurretik pentsatzen.
Bengoetxea: Ez dira etxetik ekarritako abestiak izaten. Hemen [lokalean] instrumental bat egiten jartzen gara, eta horrela sortzen dira.
Gonzalez: Batek errepika bat egiten du, beste batek agian badu zerbait gehitzeko… Hori izaten da ohikoena gure kasuan.
Bengoetxea: Peyerekin egin dugun azken maketa [Lehen arnasa] ere naturalki sortu da. Ongi eraman gara hasieratik, eta unea ikusi genuen abestiak egiteko. Hala ere, ez da inora begirako zerbait izan.
Bide berri bat hasi duzue Peye Rose donostiarrarekin. Zein feedback izan du azken lan honek?
Bengoetxea: Ederki doa. Ez gara feedback-ari begira egoten; proiektu honetan bihotza jarri dugu, eta horrekin nahikoa dugu. Oso pozik gaude emaitzarekin.
Peye Rose bera izan da Txiltxokoren olatura igo den azkena. Nola sortu da elkarlan hori?
Bengoetxea: Zinez naturala izan den zerbait izan da. Peyek La Txama taldea utzi zuen, eta harreman oso ona egin genuen berarekin.
Bere urtebetetzea zela oroitzen dut, eta esan zidan ez zuela irteteko gogo askorik. Hortaz, bere estudiora gonbidatu gintuen. Hara joan eta abesti bat grabatu genuen berehala, eta orduan erabaki genuen maketa bat egitea. Naturalki atera zen dena.
2019an, Zugaz abestiarekin, etorri zitzaizuen boom-a (Spotifyn 1.283.023 entzunaldi ditu egun). Nolakoak izan ziren garai horiek? Asko aldatu al da Txiltxoko ordutik?
Bengoetxea: Egia esanda, zerbait espero genuen. Ikusten genuen abesti hori maketako abestietatik ezberdinena zela, zerbait berezia zuela sentitzen genuen.
Gonzalez: Lehen aldiz entzun nuenean esan nion Peruri abestia Gaztea Irratian jarriko zutela.
Bengoetxea: Nire ustez, ordea, hor izorratu zen dena.
Gonzalez: Begi gehiegi genituen une horretan guri, Txiltxokori begira.
Bengoetxea: Musika era batera edo bestera egin behar genuela sentitzen hasi ginen; behartzen hasi ginen garai hartan, eta gelditzea erabaki genuen. Behartuta ez da musika ateratzen.
Gonzalez: Ez dugu nahi inork esaterik gauzak nola egin behar diren.
Bengoetxea: Horrelakoetan, eta horrela aritu gara ordutik, esaten digutenaren kontrakoa egiten dugu.
Zuengana jendea hurbiltzen hasi zela sentitu zenuten?
Bengoetxea: Bai, sarraskijale asko.
Gonzalez: Hor ikusi genuen industriak nola funtzionatzen duen. Denak diruaren bila doaz, eta jendeari gustatzeko zurekin zer egin dezaketen pentsatzen dute.
Bengoetxea: Produktu bezala ikusten zaituzte.
Dirua bilatzen ez duzuen arren, pentsatu duzue inoiz musikatik bizitzea?
Bengoetxea: Polita litzateke, baina uste dut ez dela ia inor esklusiboki musikatik bizi Euskal Herrian. Ezta Xabi Solano bera ere [barrez].
Gonzalez: Dirua ematen hasten bazaigu musika, ez diogu ezezkorik esango.
Bengoetxea: Baina uste dut egoera hipotetiko horretan izorratzen hasiko litzatekeela sortze prozesua, presiopean ariko ginatekeelako. Inork ez liguke esango zer eta nola egin, baina nahi gabe ere eragin egingo liguke horrek.
Artista askok bisitei erreparatzen die etengabe. Zuek ematen diozue garrantzirik?
Bengoetxea: Ez, ez dugu inoiz hori begiratu ezta bilatu ere.
Gonzalez: Adibide bikaina daukat hori erantzuteko. Zugaz abestia milioi bat entzunalditara iritsi zenean ez ginen konturatu ere egin. Zerbait igo nahi genuen sareetara bagenekielako iritsiko ginela zifra horretara, baina konturatzerako milioi bat eta piko entzunaldi zituen, eta azkenean ezin izan genuen ezer igo.
Estetikak edo alderdi bisualak gero eta indar gehiago dauka. Hala da zuen kasuan ere?
Bengoetxea: Nire ustez garrantzitsuena ez da izugarrizko bideoklip bat egitea abesti bati, ezta azal oso landu bat egitea ere. Musika da entzun behar dena, eta horrek du garrantzia.
Etsai asko ditu gaur gaurkoz autotuneak. Defendatu.
Gonzalez: Autotunea bakarrik defendatzen da; autotunea erabiltzeagatik gurekin sartu nahi duenak, sar dadila.
Bengoetxea: Autotunearen etsaiak erabiltzen ez dakitenak dira.
Gonzalez: Hori da; erabiltzen ez dakitenak edo ohituta ez daudenak.
Bengoetxea: Instrumentu bat da autotunea, beste guztiak bezalaxe, eta abesti guztiek daukate. Batzuk kantitate txikiagoan edo beste batzuk handiagoan, baina denek dute.
Badago ezberdintasunik bideoklipetan agertzen den abeslariaren eta pertsonaren artean?
Bengoetxea: Gero eta gutxiago. Ez dut nire burua gehiegi erakutsi nahi; ez dut jendeak ni ezagutzerik nahi.
Nahiago duzu, Peru, beraz, itzaleko lana.
Bengoetxea: Hala da, bai. Horrenbeste bideo edo horrenbeste aurpegi erakutsi beharrean nahiago dut argazki batekin argitaratu abestiak.
Ez dakit lotsa kontua den, baina ez zait gustatzen jendeak loreak botatzea. Nahiago dut kontrakoa entzun, gehiago balioko didalako horrek etorkizunean.
Abesti batzuk euskaraz, beste batzuk gaztelaniaz, elebitan ere bai… Zeren arabera egiten duzue hautaketa?
Bengoetxea: Melodiaren arabera idazten dut. Soinua entzun eta burura esaldi bat etortzen zait normalean. Bururatzen zaidan hori euskaraz baldin bada, horrekin egiten dut aurrera. Aldiz, melodiak gaztelaniazko hitzak ekartzen badizkit burura, gaztelaniaz jarraitzen dut.
Gonzalez: Peruk esan duen moduan, melodiak transmititzen dituen hitz horiek eramaten ditugu aurrera.
Zer duzue nahiago, estudioa edo oholtza?
Bengoetxea: Estudioa. Egia da behin oholtzan zaudenean mikrofonoarekin eraldatu egiten garela eta polita izaten dela.
Gonzalez: Hori da, lagunekin une horietan egotea oso polita da.
Bengoetxea: Baina aitortu behar dut onena beti kontzertuak amaitzea dela [barrez].
Zer dago Oiartzunen horrenbeste musikari egoteko?
Bengoetxea: Ez dakit zer gertatzen den Oiartzunen, baina jende asko ari da musika egiten.
Gonzalez: Kuadrilla gehienetan dago abestiak egiten ari den banako edo talderen bat. Ikaragarria da gertatzen ari dena.
