Barniz geruzaren teoria
Estreinako aldia dut orriotan gaur, eta badirudi idaztea baino zailagoa dela zeri buruz jardun erabakitzea. Entrega-epea gero eta gertuago eta larritasuna akuilu, nire interesak arakatzen hasi, eta, besteak beste, barniz geruzaren teoria azaltzen duen liburuarekin egin nuen topo. Eta irentsi nuen liburua, giza harremanen, portaeren eta elkarbizitzaren bueltan sortutako poz, dezepzio, maitasun, gorroto, min eta biolentziaz ari delako; ni txunditzen nauen unibertsoaz eta bertan sortzen diren korapiloez, hain justu.
Tituluan aipatu hipotesiak dioenez, zibilizazioa ez da gizakiaren berezko izate basatia tapatzen duen barniz kapa fina besterik, eta hortaz, azkazalarekin zertxobait harraskatuz gero, ageri-agerian geratzen da gure alderdi anker eta bihozgabea. Kontrara, Rousseuak zioen izatez onbera dela gizakia, eta gizarteratzearekin batera okertu zela dena.
Iritziak iritzi, egiari zor, badirudi gero eta zailagoa dela gizakia ona dela pentsatzea. Izan ere, historian zehar gertakari askoren bertsio faltsua kontatu zaigu berariaz edo boteredunen zabarkeriaz (kazetari, politikari, polizia…). Era berean, asmatutako hainbat gertakariren errelatoa jaso dugu eta, zoritxarrez, telebista piztu eta elkarren segidan datozen egiazko krimen horiek salbuespena direla azpimarratzea ahazten zaie. Horrela bada, horiek guztiek eragin dute berezko ankerkeriaren ideia sinesmen kolektiboan txertatzea eta gainbehera goazela sinestaraztea. Nozebo efektua gerta daiteke horrela: besteengan ziurtzat jotzen duzuna egia bihurtzea azkenean.
Milaka gertakari bortitz badirela ezbaian jarri gabe, eta esan gabe doa, horiek zuritzeko asmotik oso urrun, uste dut gizakiak baduela ongirako joera, eta horrenbestez, gaiztotasuna ez dela ohikoa, eta badirela baieztapen hori indartzen duten hamaika gertaera eta esprimentu.
Adibide gisa, Eulien ugazaba nobela. Goldingek frogatu zuen zenbateko krudelkeriaz jokatu zezakeen gizakiak, nolakoak diren umeak «benetan». Milioika ale saldu ziren mundu osoan barna. Fikziozko nobela da. Kurioski, hamarkada bat geroago, Aka irlan antzerako gertaera bat jazo zen, benetakoa. Sei gaztetxok, naufragio baten ondoren, urtebetez biziraun zuten, elkarlana eta adiskidetasuna oinarri. Ia inork ez du istorio horren berri.
Ziur asko hori gertatzen da ia beti. Beste modu batera esanda, egoerarik gogorrenean gizon-emakumeen jokaera solidario eta erresilienteena azalaratzen da. Horretan nabarmen huts egiten duena boteredunen estamentua da: eskrupulurik edo errukirik gabeko izaki beldurgarriak, Hobbesek (Britainiar filosofoa, 1588-1679) Leviatanak deitzen zituen horiexek.
Behin lagun batek esan zidan deigarria zitzaiola ikustea nola harritzen nintzen jendearen gaiztotasunarekin. Bistan da barniz geruza hori oso lodi antzematen dudala. Iraun diezadala luzaroan ingurukoen onena ikusteko gaitasunak.
