Juanba Berasategi zinemagile eta ilustraziogile sanjuandarrak arrastoa utzi du euskal zinemagintzan. Euskarazko lehen animazio filma zuzendu zuen, eta beste asko etorri ziren gero.
Kalabaza tripontzia proiektatu zuten Tabakaleran. Aretoa txiki geratu zen Berasategik egindako lana aitortzeko.
‘Kalabaza tripontzia’ proiektatu zuten asteartean; aitortza xumea izan zenOndoren, bideo labur bat eskaini zuten. Alde batetik, bere ibilbidean utzitako lanen —edo horietako batzuen— izenburuei errepasoa eman zioten bertan. Bestetik, 2013ko Zinemaldian, euskal zinemagintzaren egunean, Zinemira Saria jaso zuenekoan esandako hitzak bildu zituzten bideoan [ez zen sari bakarra izan; Abbadia eta Oarsoarrak sariak ere jaso zituen, besteak beste]. Segidan, «sasi guztien azpitik, hodei guztien gainetik» esateagatik satelite bihurtu zen narratzailearen filma eskaini zuten. Euskal animaziogintzan jada ikoniko diren Ttartalo, lamiak, Kukubiltxo, Galtzagorri eta beste hainbat protagonista dituen filma bukatuta, eta txalo zaparradaren ondoren, ondoko areto batera jo zuten. Bertan, Edu Elosegik —zinemagile sanjuandarrarekin lanean aritutakoa— prestatutako erakusketa ikusteko aukera izan zuten. Lau hamarkadako ibilbidea Euskarazko animaziozko lehen film luzea ez ezik, lehen film laburra ere zuzendu zuen sanjuandarrak: Ekialdeko izarra. Duela berrogei urte izan zen, eta Koldo Izagirre bera izan zen gidoia lantzeko ardura izan zuena. Segidan etorri zen Pernando amezketarra (1979), Ikuska 6 (1980) eta Kukubiltxo (1983). Orduan, Berasategik berak definitu zuen moduan, Euskal Herria «basamortu bat» zen animazioari zegokionez. «Ez zegoen batere esperientziarik, ez eskolarik ez eta libururik ere». Hala, kanpora irten —Paris, Londres…—, bertan zer zegoen ikusi, ikasi eta Euskal Herrian bueltan, hura egiten saiatzen ziren. Autodidakta zen sanjuandarra.
Sorkuntzan ez ezik, produkzioan indar handia jarri zuen Berasategik
Kalabaza tripontzia (1985).
Bere azken lan ‘Nur eta herensugearen tenplua’ ekainean estreinatuko duteHutsunea ez du euskal zinemagintzak bakarrik nabarituko. Bere herriko, Donibaneko, lagunen arabera, «oso jatorra zen, eta jende guztiari eskaintzen zion arreta». Herriko bizitzan oso inplikatua zegoen, eta hainbat gizarte eta politika saltsatan ibilia zen Berasategi. Azken urteetan, herriko jubilatuei aisialdiko ekintzetan laguntzen zien, eta inauterietan sanjuandarren aurpegiekin apaintzen zituen bere ilustrazioak. Konstantzia bandaren 200. urteurreneko kartelak ere bere sinadura du. Bere helburua euskarazko zinemagintza egin zitekeela erakustea zen. Eta erakutsi zuen, baita erakutsi ere. Kalabaza tripontzia-ko narratzaileak film ikoniko haren bukaeran esan bezala, «eta hala bazan, sar dadila kalabazan».
Aitzindari izatea aitortu diote zinema munduko lagunek
Bere lanak iraungo badu ere, hutsune handia utziko du Juanba Berasategik bere hurbilekoen artean,baita euskal zinemagintzako erreferente bezala ere. Berasategik egin bezala, zinemagintzan aritzen dira Telmo Esnal (Zarautz, 1967) eta Asier Altuna (Bergara, 1969). Biak ala biak Pasaian bizi dira —Donibaneren beste aldean, San Pedron—. Gremio berekoak izanagatik, Esnal eta Altunak lagun bezala ezagutzen zuten sanjuandarra. «Zinemagintzan ibiltzeagatik baino, San Pedron bizi garelako ezagutzen genuen Berasategi», zehaztu du Esnalek.Biak ala biak penatuta daude, sarri topatzen zutelako elkar. Berasategik sortutako Lotura Films ekoiztetxea Ategorrieta auzoan dago, eta bertatik Donibanera bueltan, San Pedron geldialditxoa egiten zuela gogorarazi du Altunak. «Berarekin beti proiektuei buruz hitz egiten genuen, elkarri gure proiektuen berri ematen genion. Banekien proiektu asko zeuzkala esku artean… pena handia da», esan du Altunak. Ildo horretan, informazio asko pasatzen zizkiela gogorarazi du Esnalek: «Ibaian zegoenez, beti oso enteratua egoten zen laguntzekin, eta jakinarazten zizkigun». Eurei ez ezik, zarauztarrak baieztatu du film laburrak egiten-eta ibiltzen zirenei ere laguntzen ziela. Esnalek «abenturero absolutu» bezala deskribatu du sanjuandarra. Onartu du eurek egiten dutena eta animazioa mundu zeharo ezberdinak direla. «Animazioa oso konplikatua da, gainera. Alde horretatik, esan daiteke kamikaze bat zela». Altunak, bere aldetik, gauza askotan aitzindari izatea aitortzeaz gain, batez ere «zirikatzaile bat» zela uste du. Sormeneko lanaz gain, produkzio mailakoa ere nabarmendu du bergararrak:?«Gu beste belaunaldi batekoak gara, eta berak egindako lana garrantzitsua izan da gaur egungo euskal zinemagintzak bere tokia bilatzeko». Horrela, Euskal Herriko zinemagintza industria bilakatzeko egindako ahalegina txalotu dio: «Ibaian egindako lana dago hor, ETBrekin lortutako hitzarmenak… eta beste hainbat esparrutan egindakoak».«Beti borrokan ari zen: bultzatzen, zirikatzen, bideak irekitzen…» Asier Altuna, zinemagilea
Bere izaerak bultzatu zuen horretara. «Asko zor diogu bera zen bezalakoa izatea. Beti ari zen borrokan gizona: bultzatzen, zirikatzen, bide berriak irekitzen… Nik, egia esan, askotan ez nuen ulertzen. Bere jarduna zuen, bere ideiak zituen… baina oso atsegina zen berarekin topo egitea. Bere borrokak zituen eta beti adi entzuten genion», esan du Altunak. Sanjuandarra avant-la-lettre zegoen. Altuna: «Berak esaten zituen proiektu asko, azkenean, egin izan dira. Eta bai, arrazoi zuen». ‘Kalabaza’, mugarri Moriarti Produkzioak ekoiztetxeak Trintxerpen du egoitza. Bertako kide da Jose Mari Goenaga (Ordizia, 1976). Aitortu du Berasategirekin ez zuela harreman pertsonalik, lanekoa baizik. Asteartean Tabakalerako emanaldian izan zen. Bederatzi urte zituen Kalabaza tripontzia estreinatu zutenean, eta orduan gustatu zitzaion, baita egun ere. Lana berriro ikustea garai harekin «konektatzea» izan zen Goenagarentzat. «Euskal animazioan egin diren gauzen artean, bitxienetakoa izan zen. Iruditzen zait, ez bakarrik euskal errealitatearekin, baizik eta euskal kondairekin-eta lotura oso originala lortzen zuela», esan du. Kondairen garaia eta aro garaikidea ongi josten zituela zehaztu du.«Oso informatua zegoen laguntzekin, eta beti jakinarazten zizkigun» Telmo Esnal, zinemagilea
Filmak 32 urte dituen arren, gauza askotan «oso fresko» dagoela uste du. «Gerora egin diren animaziozko gauza asko, agian, Kalabaza tripontzia baino zaharkituagoak geratu dira», iritzi du ordiziarrak. Berasategik ateak zituela gaineratu du. «Espainiako Estatuan egin diren animaziozko filmen artean, urtero, bat edo bi, euskaldunak izaten dira. Eta hori niretzako dagoen ekimenaren seinale da. Aitzindari eta pizgarri Juanba Berasategi izan da». Zinemagintzaren sektorean «oso maitatua» zela adierazi du, «bere izaeragatik eta egin zuen lanagatik». Astearteko ekitaldian hala nabaritu zela ziurtatu du, baita ere 2013an Zinemira Saria jaso zuenean. Goenaga:?«Euskal zineman bere postua egina du, merezita».«Sektorean oso maitatua izan zen, izaeragatik eta egin zuen lanagatik» Jose Mari Goenaga, zinemagilea
