1936an tropa faxistek Oiartzun hartu zuteneko irudiak, ikusgai
Kaliforniako Unibertsitateak eta The Packard Umanities Institute-ek 1936ko estatu kolpearen ondorengo irudiak digitalizatu ditu; Oiartzun ageri da zenbaitetan.
Donibane Kalea Kaliforniako Unibertsitateak eta The Packard Umanities Institute-ek argitaratutako bideoko irudi batean. newsreel.net Wiliam Randoplh Hearst-ek 1936an Espainiar Estatuan eman zen estatu kolpearen ondorengo irudiak grabatu zituen, eta, berriki, Kaliforniako Unibertsitateak eta The Packard Umanities Institute-ek irudi horiek digitalizatu eta argitaratu ditu. 288 film grabatu zituzten, eta horien artean dago Oiartzun. Tropa frankistek herria menpe hartu ondorengo irudiak dira jasotakoak. Kattin Txiki elkarteak baieztatu du Oiartzun dela agertzen den herria, eta gehitu garai horretako lehen irudiak direla. “Bertako errepresioa era garbian irudikatzen da”, zehaztu dute.
1936ko uztailaren 27tik aurrera hartutako irudiak dira, eta lehen irudia Donibane kalean grabatua dela zehaztu dute, apaiza eukaristiarekin pasatzerakoan herritarrak belaunikatzen direnean, alegia. Donibane kaleaz gain, Doneztebe Eliza kanpoaldean Beorlegi koronelaren lehen irudiak agertzen dira, “apaiza izan zitekeenarekin hizketan atzean tropa frankistak daudelarik paretaren inguruan”.
San Markos gotorlekutik errepublikarrek botatako bonbak suntsitutako teilatu eta fatxadak agertzen diren irudiak plaza inguruko etxeak, udaletxearen aurreko etxeak edota Mendiburu kalekoak direla nabarmendu dute. Era berean, Kattin Txikik zehaztu du bideoan agertzen diren zaurituak bando frankistako kideak direla, eta ospitalea gaur egungo Manuel Lekuona liburutegian zegoela.
Bideoaren amaieran Oiartzunen dauden soldaduak Done Eztebe plazatik joaten ageri dira, Yon Oñatibia kaletik barna. Kattin Txikikoen hitzetan, Errenteria – Orereta aldera doaz mandoekin. Irudiak Xabaleko iturri ingurutik grabatu zituztela ere baieztatu du memoria historikoko taldeak.
“Azken irudian Kastroko iturriaren ondoan aparkaturik dagoen kotxe tirokatu bat agertzen da. Kotxe horretan Perez Garmendia komandante errepublikarra, CNT-ko Pedro Palomir eta Julian Lopez Ganuza zihoazen. Nonbait, Ugaldetxon, Orereta aldera zihoan errepidean (frankisten tropak alto eman ostean) tirokatu zituzten Karla Lekuona futbol zelaiaren inguruan”. Lopez unean bertan hil zuten; Palomirrek ihes egin zuen, eta Perez Garmendia komandantea egun batzuk geroago fusilatu zuten.
Katti Txikirentzat “oso baliagarriak” dira irudi horiek, “Oiartzungo herriak jasan zuen errepresioa iruditan jarri eta era bisual batean historia ezagutzeko” balio baitu. “Oiartzungo herria William Randolph Hearst kazetariak iruditan jarri izanak Oiartzun herriari garrantzia ematen zitzaion eremu gisa identifikatzea ahalbidetzen digu”.
Azkenik, jakinarazi dute taldearen helburua Los Angeleseko Kaliforniako Unibertsitatearekin harremanetan jartzea dela irudi gehiago jaso dituzten jakiteko eta, “gure artxiboan ditugun dokumentu, irudi eta filmen bilduma osatzen joateko eta memoria eraikitzen jarraitzeko”.
Ikusi bideoa, hemen.
