«Etxebizitzari dagokionez, udalerriaren egoera ez da bereziki ona»
Pasaiako Udalak udalerria tentsionatutako eremu izendatzeko bidea ireki du. Iraitz Pazos Etxebizitza zinegotziak Pasaiako etxebizitzen egoera eta ekintza planaren nondik norakoak azaldu ditu.
Pasaiako Udalak udalerria tentsionatutako eremu izendatzeko bidea ireki du. Pasaiako etxebizitzen inguruko diagnostiko bat eta ekintza plan bat egin dituzte, eta Eusko Jaurlaritzari igorri dizkiote jada. Iraitz Pazos Etxebizitza zinegotziak Pasaiako etxebizitzen egoera nolakoa den azaldu du.
Zer esan nahi du udalerri bat tentsionatutako eremu izateak?
Udalerriaren egoera etxebizitzari dagokionez ez da bereziki ona, eta gure biztanleek duten errenta erabilgarri maila kontuan hartuta, %30eko esfortzua baino gehiago egiten dute alokairuari eta oinarrizko gastuei (argindarra, ura, gasa eta telefonoa) aurre egiteko. Pasaian, zehazki, %35,9ko esfortzua egiten dute herritarrek. Izendapenak maizterrei egonkortasuna emango lieke eta indarrean dauden alokairu kontratuetan horiek modu automatikoan luzatzeko zenbait aukera zabalduko lituzke. Prezioen gorakadari dagokionez, euste bat aplikatzen da eta soilik KPIaren igoera da aplikagarria kontratu horietan. Kontratu berrietan, aldiz, erreferentziazko indize baten azpitik kokatu behar dira horien prezioak.
Zergatik esku hartu nahi du Pasaiako Udalak etxebizitzaren problematikan?
Udalaren gaitasunak oso mugatuak dira arlo honetan, eta, bereziki, Jaurlaritzari eta Espainiako Gobernuari dagokie neurri handienak hartzea. Udalak ikusi du etxebizitza larrialdi bete-betean gaudela, eta Pasaiak duen kokapen geografikoaren ondorioz, Donostialdeko presioa jasaten ari dela. Benetako larrialdi baten aurrean gaude eta herritarrengandik hurbilen dagoen instituzioa izanik, Udalak bere eskura dagoen guztia egin behar du ahal duen neurrian egoera iraultzeko edo iraultzen hasteko.
Ekintza plana osatu aurretik, Pasaiako etxebizitzen inguruko diagnostiko bat egin zenuten. Zer aurkitu zenuten? Zein da Pasaiaren egoera?
Pasaiako egoera azken urteetan progresiboki okertzen joan da. Gure herriko familiek egin behar izan duten esfortzu ekonomikoa ere geroz eta handiagoa izan da alokairuari eta oinarrizko gastuei aurre egiteko. Pasaia maila sozioekonomiko apaleko udalerria da, inguruarekin konparatuz adierazleak baxuagoak dira. Etxebizitzaren parkea ere zaharkituta dago eta zenbaitetan ez da irisgarria. Horrek ere zailtzen du etxebizitzarako lehen sarbide hori.
Horrez gain, ikusi dugu alokairuaren eta salmentako etxebizitzen eskaintza handia dagoela udalerrian, batez ere alokairuarena. Demanda hori bereziki pasaitarrena da, eskatzaileen %70etik gora pasaitarrak baitira. Gutxi gorabehera 1.500 eskatzaile dira, eta horietatik %80k alokairuko etxebizitza bat eskatzen du. Populazioa ere gero eta zaharragoa den heinean, Pasaiak gazteen saldo negatiboa du, gazteek Pasaiatik alde egiten baitute inguruko beste udalerri batzuetara joateko, herrian ez dagoelako benetako aukerarik. Era berean, Donostialdetik etorritako jendearen saldoa positiboa da. Bertako presio horrek bultzatuta, Pasaian eta Oarsoaldean topatu dute etxebizitza alternatiba merkeago bat. Eskaintza oso txikia da, eta eskaria oso handia. Erroldaren arabera, gainera, 850 etxebizitza huts topatu ditugu udalerrian, gure ustez, merkatura ateratzeko aukera izan dezaketenak.
Zergatik betetzen du Pasaiak tentsionatutako eremu izateko baldintza?
Bi baldintza ezartzen dira tentsio handiko eremuak izendatzeko: KPIaren igoera parametro batzuen gainetik egotea eta familiako errenta erabilgarriaren % 30 baino gehiago alokairu, etxebizitza zein oinarrizko gastuei bideratzea. Diagnostikoa egin genuenean, Pasaiak bigarrena betetzen zuen: familiek egin beharreko esfortzua % 30etik gorakoa izatea, eta batez bestekoa % 35,9an tasatu dugu. Etxebizitza Behatokiak 2023an egindako azterketaren datuak hartu genituen. 2025eko datuak hartuta, Pasaiak ere lehena betetzen du orain, KPIaren igoera ere parametro horien gainetik baitago. Bi baldintzetatik behintzat bat bete behar da izendatua izateko. Gaur egun biak beteko genituzke.
Erosketarako etxebizitza gutxi dago, hutsik dauden etxebizitza asko erabilerarik gabe daude eta lurzoru eraikigarri gutxi dago Pasaian. Horrek zertan eragiten du?
Pasaian azken urteotan etxebizitza parkearen hazkundea % 3,6koa izan bada, Gipuzkoan horren bikoitza izan da. Pasaiak ez dauka lur eraikigarririk. Udalerriko gune urbanoa agortuta dagoela erakutsi digu diagnostikoak, ez dago oruberik edo lur eremurik etxebizitza berriak egiteko. Horrek gure estrategia ere erabat eraldatzera eramaten gaitu. Bereziki gaur egun dugun parkea lehenetsi nahi dugu: eguneratu, berritu, irisgarria egin, energetikoki jasangarria egin, eta merkaturatu. Ahal dela, eta hori da jarri dugun lehentasun nagusia, merkaturatze hori baliabide publikoen baitan egin nahi dugu, ez dugu merkatu pribatu edo librean merkaturatu nahi, baizik eta babes publiko baten baitan. Horrekin lotuta, iaz ordenantza fiskaletan pizgarri eta hobari batzuk jarri genituen OHZren kuotan. Hobari horiek % 50ekoak dira eta sustatzen da hutsik dauden etxebizitza horiek alokairu publikoko sistema batean txertatzea.
Kolektibo ahuletan ere jarri duzue arreta, ezta?
Kontuan hartuta Pasaiak duen maila ekonomiko apala, beharrezkoa zen kolektibo zaurgarrietatik hastea. 1.500 eskatzaile horietatik, alokairua eskatzen dutenen ehunekorik handiena maila sozioekonomiko oso apala duten familiak, gazteak, pertsona migratuak edota emakume eta gizon helduak dira. Erabaki dugu kolektibo horietan arreta jartzea, benetan direlako zailtasun handiena dutenak etxebizitzarako sarbidea izateko.
Udalbatzak aho batez onartu zituen diagnostikoa eta ekintza plana iraileko osoko bilkuran. Hemendik aurrera zein dira eman beharreko pausoak?
Behin diagnostikoa eta ekintza plana eginda, udalbatzak onartu zuen eskaera Jaurlaritzako Etxebizitza Sailari egitea. Eskaera egina dago, eta berari dagokio izapidetzea. Ez dugu epe aurreikuspenik, baina espero dugu datozen aste edo hilabeteetan izendapen hori buletinean agertu eta Pasaian ere aplikatzen hastea.
Behin indarrean sartuta, beste instituzio eta alderdiekin elkarlanean, aprobatu duen ekintza planaren gauzatze progresiboari ekingo lioke Udalak. Estatuko etxebizitza legeak ezartzen duenez, ekintza plana hiru urtekoa da, baina behar duen prozesua luzeagoa da. Hau hasiera besterik ez da, eta segida bat eta inplikazio publikoa behar ditu.
Ekintza planaren ardatz estrategikoak
Pasaiako Udalak lau ardatz estrategikotan oinarritutako ekintza plan bat garatu du. Hona hemen xehetasunak:
1. ardatza: alokairu eskuragarria sustatzea
Ardatz honek xede du Pasaiako norbanako eta familiek alokairuagatiko prezio justua ordaintzeko estrategiak martxan jartzea. Horretarako, aurreikusitako estrategiak, besteak beste, honako hauek: etxebizitza berriak eraikitzea orubeak Jaurlaritzari lagaz edo harekin batera lankidetzan; etxebizitza garapen berrietan adinen arteko nahasketa agertzen duten etxebizitza tipologiak sustatzea; zuzkidurazko etxebizitzak bultzatzea; edota lehendik dauden eraikinen birgaitze integrala egitea, bizitegi erabilerarako aukera berriak sortzeko.
2. ardatza: bizitegi eraikinen parkea eta hiri berroneratzea
Bigarren ardatzaren helburua da etxe eta auzoak berritzea, jasangarriagoak eta bizi kalitate handiagokoak izan daitezen. Horretarako, honako estrategiak proposatu dira, kasu: eraikinen birgaitze energetikoak eta irisgarritasun obrak, auzo degradatuen berroneratzea eta eraikin publikoen erabilera berriak, edota diru laguntza sistema bat diseinatzea egoera kaxkarrean dauden etxebizitzak zaharberritzeko.
3. ardatza: alokairurako prestazioen eta diru laguntzen sistema
Ardatz honen helburua da pasaitarrei aholkularitza eta bide laguntza ematea etxebizitzarako sarbidea errazteko. Horren barruan proposatutako estrategiek aurreikusten dute, adibidez, xede horretarako abian dauden diru laguntza programen inguruko informazioa ematen eta jarraipena egiten jarraitzea Pasaiako Udaletik.
4. ardatza: gobernantza eta erakundeen koordinazioa
Azken ardatzak bilatzen du udalak, herritarrek eta bestelako erakundeek elkarlanean jardutea eta erabakiak gardentasunez hartzea. Hori lortzeko, lau estrategia proposatu dira: estrategia zuzentzailea (etxebizitza hutsen gaineko kanona aplikatuz edota Ondasun Higiezinen gaineko Zergan gainkarga ezarriz etxebizitza hutsei); estrategia interbentzionista (garapen urbanistikoaren diseinuak udal interes eta printzipioak betetzen dituela bermatzea); estrategia erregulatzailea (etxebizitza turistikoen kontrolarekin segitzea, eta HAPOan horiek debekatzea); eta estrategia optimizatzailea (eraikita dauden eraikinen erabilera trinkoagoa egitea espazio berean bizileku gehiago sor daitezen, etxebizitzak trukatzea, adinekoentzako bizitoki alternatibak aztertzea eta libratu daitezkeen etxeak gazteen emantzipaziorako bideratzea, edo negozioak kale mailara jaistea).
