Amuarrainen zabarkeria
Amuarrainak korrontearen kontra nola, halaxe bizi gara; ur laster, ur uher, ur jauzi: kontra. Borroka txiki edo handiagoz betetzen zaigu bizitza. Ez dakit aukeratu egiten ditugun, edo etorri egiten zaizkigun. Uholdeka. Lekuak, garaiak, azalak, taldeak, gorputzak ematen dizkigu, txiki edo handi, bat baino gehiago normalean. Heldu egiten diegu normalean. Harrapatu egiten gaituzte normalean.
Euskal Herrian bizi garenetako batzuek euskara dugu borroketako bat —ez txikia—. Eta euskarari berari lotuta, bat baino gehiago, aukeran: ofizialtasuna, biziraupena, erabilera, administrazioaren babes falta, administrazioaren erasoak, zuzentasuna, aberastasuna… diglosi egoeraren aterkipeko mila itxura. Beste tasun bat gehitu nahi nieke nik lehendik daudenei —beste borroka bat—: txukuntasuna.
Bizia duen orok bezalaxe, erabiltzen den orok du lege moldatzea, aldatzea, gastatzea; eta gainerako hizkuntzen moduan, euskara ere aldatu da eta aldatzen ari da —eta eskerrak!—. Aldatu du lexikoa, moldatu du sintaxia, ari da aldatzen intonazioa, jarrai dezala moldatzen morfemak. Baina gauza bat da ibiliak berak dakarren urratua, eta beste bat, utzikeria, zabarkeria. Eta uste dut narrastuta gabiltzala azkenaldian euskaldun asko: koipe orban bat galtzetan, zuloa kamisetan. Porque euskarazko hitzekin ari gara gaztelaniazko formetan sartuta, a lo Lazkao Txikik behin esan zuen bezala, en plan gazteleraz ariko garela noizbait euskaraz ari garelakoan; si berdin du, pentsatuko du batek baino gehiagok, es que ezin dugu aranatar-garbizale-puritano batzuk bezala bizi. Pues ez du berdin. Ez baita esaldiaren hasieran edo tartean gaztelerazko hitz bat sartzea; ez baita zuhaitzaren partez arbola esatea. Da gazteleraren ordenan esatea —geratzen da arraro—, da gaztelaniazko intonazioz ahoskatzea —eskerrikásko, independéntzia, Olentzéro—, da gaztari mohoa ateratzea lizunaren partez, da gazteleraren egituretan sartzea —bihar tabernan, zer, zortziak eta laurden, edo zortzi t’erdi? Ebaki eta kafesne, beti bezala? Eskuan kafearekin itxoingo dizut—.
Amuarrainak korrontearen kontra nola, halaxe bizi gara. Hizkuntza txukun mantentzeko aukera ez dakit zenbat luzatu ahal izango dugun, ez dakit zer berme duen; ez dakit zehazki non dagoen moldatzearen eta utzikeriaren arteko muga ere. Korronteari kontra egiteak bizi gaitu, ordea, eta, beraz, eustea dagokigu, pixka bat gehiago, ahal dugun neurrian, jakinda beti ariko garela zerbait galtzen. Bizi garen artean, zapatak urratuta izango ditugu eta ur laster, ur uher eta ur jauziek eragindako marka bat edo beste gorputzean.
