Balio historiko eta arkitektoniko handiko eraikinak ditu Errenteriak
Hamalau egunez, egun bakoitzeko galdera bat erantzungo du Iago Irixoa Cortes historialari eta ikerlariak. 700 urte bete ditu aurten hiribildu eratu zenetik Errenteriak, eta Irixoak garaian garaiko zehaztasunak emango ditu. Herriaren historian murgiltzeko azalpen interesgarriak eman ditu historialariak, Errenteria nondik datorren eta nora doan ulertzeko lagungarriak. Honakoa, zazpigarrena.
Morrontxo dorretxea, goiko kalean. Hamalau egunez, egun bakoitzeko galdera bat erantzungo du Iago Irixoa Cortes historialari eta ikerlariak. 700 urte bete ditu aurten hiribildu eratu zenetik Errenteriak, eta Irixoak garaian garaiko zehaztasunak emango ditu. Herriaren historian murgiltzeko azalpen interesgarriak eman ditu historialariak, Errenteria nondik datorren eta nora doan ulertzeko lagungarriak. Honakoa, zazpigarrena.
Hasteko, horien arrazoian pentsatu behar dugu. Zergatik, zein testuingurutan eta zeinek egin zituen. Ez dira zorizko kontuak; etxe partikularren kasuan, familia batzuen taktika dira eta hiriek, hiribilduek eta herrixkek beste horrenbeste egin zuten beraien hirigunearekin. Xedea, beraien izaera, fama, ohorea eta loria azpimarratzea zen. Azken finean, ondo harriztatutako galtzadak, hiribilduko ateetako armarriek, eliza handi batek edo erloju bat izateak komunitatearen izen onari eragiten zion.
Modak ez dira XX. mendeko kontua, garai hartan ere beste horrenbeste ematen zen. Jakina, dirua dagoen ingurumari batean, ongileek beraien jaioterriaren edo bizilekuaren aldeko lanak areagotu egingo dituzte. Hala, mendeetan zehar burututako lanen datuek azterketa horiek zer nolako isla izan zuten argituko liguke: armarriak, fatxadetan egindako apainketak, elizari dohaintzan emandako erretaulak…. Lope Martinez Isastikoak, adibidez, 1625ean egiten zuen deskribapenean azpimarratzen zuen gauzetariko bat, kaleen lauzadura zen.
Alde horretatik, Errenteriak badu kontraesan azpimarragarri bat: lonjarena. Honen ingurukoak, hein handi batean, Luis Elberdinek egindako lanari ere zor dizkiogu. Beti ikusi izan dugu Errenteria izena lonja bati eta errentak kobratzeko eraikin bati lotuta, baina harrigarria badirudi ere, udalbatzak ez zuen, propio, halako eraikinik altxa, Donostian, Hondarribian edo kostaldeko beste hamaika lekutan gertatu ez bezala.
Lonja errentan hartzen zutenen etxeak erabili ziren orokorrean, eta gerora, XVII. mendearen lehenengo hamarkadetan, Magdalenako ate ondoan zegoen eraikin bat erosi egin zuen. XV. mende amaieran halakorik egiteko asmoa agertu zen, baina ziurrenik beste arazo larriagoak edo beste interes batzuk izan ziren eta proiektua gauzatzeari uko egin zitzaion.
