[Galeria] Parrokiak sekretu asko ditu, eta ikusteko moduan daude
Asteazken eguerdiro, Joxe Mari Mitxelenak bisita gidatua eskaintzen du Done Eztebe parrokiaren kanpoan eta barruan. Betidanik horrelakoa izan dela dirudiena ez da horrela izan.
Erretaulako pasabide sekretua aitarengandik ikasi zuen Mitxelenak. Joxe Mari Mitxelena duela gutxi jubilatu zen, eta genealogia eta antzeko gaiak ditu gustuko. Horregatik, Oiartzungo parrokoari bere burua eskaini zion erregistroa eta fitxak txukuntzeko.
Gauza batek bestera eraman zuen, eta asteazkenero parrokian bisita gidatuak eskaintzen hasi zen, Oarsoaldeko Turismo Bulegoaren bitartez (deitu 943 49 45 21 zenbakira izena emateko).
Bisita gidatua prestatzeko herriko historiagileengandik edan du: Manuel Lekuona, Adolfo Leibar, Iñaki Arbelaitz eta Joxe Mari Iturriotz. Pasadizoak, berriz, Manolo aita zenak kontatu dizkio.
Egun ikusten den eliza laugarrena da, Lekuonari irakurri zionez: bisigodoen garaikoa (VIII. mende inguruan); erromanikoa XI. eta XIII. mendeen artekoa; gotiko zaharra (1.200-1.478) eta egungoa.
Hainbat aztarna eta zantzutan oinarritu ziren hori esateko: eliza barruan dagoen kurba, lehenengorako; elizako egungo sarreran dauden grifoen harriak, bigarrenerako; eta 1.200ean Gaztelako tropek egin zuten sarraskia.
Parrokiaren izen ofiziala Lartaungo San Esteban da. Horren jatorriaren berri eman du: Lartaun familiak Oiartzungo herriari lurrak eman zizkion eliza eraiki zezaten; sendiaren etxea zenaren arrastoak daude koruaren azpian. Sarrerako arkuaren gainean dagoen armarria ere haiena da, Lartaun abizena zenaren erakusgarri bakarra.
Kanpoan elizari bueltaxka eman dio Mitxelenak: erakutsi du garai batean karratua zela; Lego piezak balira bezala daude erantsita erretaularen eta dorrearen zatiak. Hiru sarrera zituen eliza zaharrak.
Egungo sarrera nagusian dagoen Sebastian de Lartaunen omenezko plakak estaltzen du bat: erromesentzako zen. Aparte jartzen zituzten, terraza batean, gaixotasunak ekar zitzaketelakoan. Historia errepikatzen dela nabarmendu du, ironiaz, Mitxelenak.
Dorrean buelta ematen duten kanpairik ez egoteko arrazoia hatzarekin seinalatu du: «Horrelako kanpai bat jartzen saiatu ziren, baina euskarria hautsi eta lurrera erori zen». Bidean aurkitutako koskek ez dute kontrakorik esaten.
Aztarna gehiago daude elizaren kanpoaldean; orban beltz bat adibidez. Garai batean Mendiburu kalea zilargileena zen, eta haien labeetatik irtendako ke beltzak makillatu zuen eraikina. Udala akordioetara iritsi zen, lekuz aldatzeko, baita egungo eskailerak egiteko ere.
Lehen hildakoak eliza inguruan lurperatzen zituzten, eta haien gainean jarri zituzten harriak Beheko Plazako pilotalekukoak dira. 140 bat urte daramate hor. Zimitiyua esaten zaion eremuan udalbatzarra elkartzen zen, haritz baten bueltan. «Gernikan bezala».
Parrokiak hainbat tunel sekretu ditu. Horietako bat zen Kinkirrinkiñene baserria zenera eramaten zuena. Mojak bizi omen ziren han; kondairak dioenez, Ala kinkirin abestiak han gertatzen zirenetan zuen oinarri. Eta ez zen otoitz egitea. Eliza pareko etxe batean dagoen armarria erakutsi du Mitxelenak: Malea foruagatic dio. «Foruen alde euskaraz dagoen armarri bakarra izango da…».
Barruan, berretsi
Kanpoan erakutsitakoa barruan berretsi da. 1991an sabaitik erori zen harri batek zuloa egin zuen lurrean, eta harri esker hainbat indusketa egin zituzten. Horrez gain, Mitxelenak esan du Oiartzungoa dela Europan, Parisko Saint Espritekoarekin batera, «argi espazio» gehien duen eliza, ez baitituzte barruan zutoinik.
Mitxelenak «kutsu erlijiosoa» pixka bat kendu nahi dio bisitari, eta nabarmendu du erabilera zibila zuela; eserlekuetako zenbakiek adierazten dute. «Zin-egiteko eliza» zen: errege-erreginek foruak zin egin behar zituzten bertan. Epaitegi bezala ere erabiltzen zuten. Gainera, erabilera jakinak pribatizatzeko saiakerak gelditu zituen udalak. Baina horiek guztiak hobeto azalduko dituzte asteazkenero.
-
- Sarrerako grifoak. Dirudienez, 1000 urte ingurukoak dira.
-
- Lartaundarren armarria sarrerako arkuan.
-
- 1200-1476 urteen artean sarreretako bat izandakoa.
-
- 1200-1476 urteen artean beste sarreretako bat.
-
- Eskilaren inaugurazio urtea loreek tapatzen dute.
-
- Gabino Sein bikarioaren sepultura.
-
- Foruen aldeko euskarazko plaka.
-
- Hor elkartzen zen Oiartzungo batzarra.
-
- Elizaren bueltan hilak lurperatzeko tokirik ez zegoenean eraiki zuten hilerri berria.
-
- Erlojua, 1740 ingurukoa.
-
- Lehen eliza gotikoaren aztarna, VIII. mendekoa.
-
- Erromesentzako terraza zena finkatzeko zuloak.
-
- Korua Zuaznabar eta Lekuona oiartzuarrek egin zuten, XVII. mendean.
-
- Isabel Katolikoak 1491n finantzatu zuen eliza. Haren omenezko armarria.
-
- Oiartzungo armarriarekin errematatu zuten erretaula, eliza herriarena zela erakusteko.
-
- Oiartzungo alkateek eserleku propioa zuten elizan. Atzean, armarria.
-
- Parrokiako aldare zaharrena.
-
- Eta berriena.
-
- Etxe jabeentzako numeratuta zeuden eserlekuak.
