[Elkarrizketa] "Egun, zaila da hain biluzia den zerbait egitea"
Iaztik poesia eta performancea uztartzen dituen ‘Hitz esana’ ikuskizunarekin biran ari dira. Kolektiboak beren kezkak, gogoetak eta gustuak plazaratzeko espazio bat eskaintzen die.

Zuen hitzetan, zer esango zenukete dela Mejillon Tigre Kolektiboa?
Eider Adeletxe: Kolektibo bat da, taldetxo bat, guk biok osatua. Baina, aldi berean, beti lagunekin bilduta dagoena. Duela asko sortu zen, 2016an, baina ez zeukan izenik. Kolektibo hau da gogo batetik abiatutako egitasmo bat.
Ane Zubeldia: Eta gure lana plazaratzeko plataforma bat da.
E.A: Gustatzen zaigu erakustea guri zer gustatzen zaigun.
Izena ere nahiko xelebrea da. Zer esan nahi du zuentzako.
E.A: Autobiographical ikuskizuna egin genuenean [2016tik 2019ra] ez genuen izenik, emanaldiaren izena genuen soilik. Baina bigarren ikuskizuna sortu genuenean [Hitz esana] izen bat nahi genuen. Gure izen propioekin joan beharrean; gainera, ez ditugu izen propioak erabiltzen, talde bezala joan nahi genuen. Talde izateak babesa ematen du. Izenak erabiltzeak ere beste pisu bat du, eta egozentrismoan erortzeko beldurra genuen.
A. Z: Uste dut zuk [Eiderrek] esan zenuela Mejillon Tigre. Poesia lotzen da gauza serioekin, sakonekin, eta guri gustatzen zaigu asko umorea egitea. Gure emanaldia momentu batzuetan oso barregarria da. Eta orduan iruditu zitzaigun zela izen bat hori jasotzen zuena. Jendeari grazia egiten dio, eta egia esan, ondo funtzionatu du. Gero jantzi genuen emotiboki. Gure amonek muskuilu tigre oso goxoak egiten zituzten. Beno, nireak egiten zituen, eta zureak egiten ditu.
Eider Adeletxe eta Ane Zubeldia bezala aurkezten zarete, zuen amonen abizenekin. Zergatik?
A. Z: Nik erreklamatzeko jarri nuen. Nire amonak idazten zuen, eta nik, alde horretatik, lotura bat sentitzen dut berarekin. Bere abizena nire laugarrena da, eta amorrua ematen zidan hori ez jasotzea.
E. A: Nire aukeraketan ere aldarrikapen puntu bat dago. Baina gero ere, beste eremu batzuetan egon garenean, gure izen eta abizen propioak erabili ditugu, eta, askotan, geruzak ez dira bereizten. Idazterakoan oso gu gara. Orduan, nik ez dut nahi binkulatzea, adibidez, telebistako nire figura idazlearenarekin. Ez dira berdinak. Telebistan ez nuen nire esentziatik ezer ematen. Hemen bai, askoz ere nireagoa sentitzen naiz. Idazten dudanean soilik erabiltzen dut abizen hau [amonarena].
A. Z: Nik ere sentitu nuen behar hori. Musikan Ane Garcia bezala noa beti. Itzultzaile bezala ere bai, eta bereizketa hori behar nuen. Psikologikoki ere laguntzen digu askotan.

Eider Adeletxe.
2016an hasi zenuten ibilbidea. Orain, biran zabiltzate Hitz esana emanaldiarekin. Nolako ibilbidea izaten ari da?
E. A: Oso ona. Lau urtez egin genuen Autobiographical ikuskizuna. Kristorena izan zen, baina beste leku batetik egin genuen. Ez genuen horren teorizatuta egiten genuena.
A. Z: Gu ere ez geunden sorkuntzan profesionalizatuta.
E. A: Noski, ikasle garaian zen. Orduan gustatzen zitzaigulako egin genuen. Bat-batean profesional bezala lanean hasi gara, eta bazegoen gogo bat berriz ere zerbait egiteko. Garrantzia handia eman genion nola sortze horri. Autobiographical-en ez ziren gure piezak. Munduko emakumeen poemak ziren, askoz ere underground-agoa eta gaztetxeroagoa. Beka batera apuntatu ginen, probatzeko. Ez genuen espektatiba handirik, baina beka lortu genuen. Proiektua egin genuen, eta funtzionatzen ari da.
A. Z: Oso polita izaten ari da, pixka bat martzianoa izan daitekeen zerbait delako. Baina jendea oso pozik ateratzen da, eta horrek asko balio digu. Esaten genuen: «Konturatzen zara egon direla berrogei pertsona poesia entzuten?»
E.A: Hori izugarria da, eta satisfazio handia ematen digu.
«Mejillon Tigre gure lana plazaratzeko plataforma bat da»
Azken emanaldia asteburu honetan izan duzue, EHZn.
E. A: Joan den astean bi emanaldi izan genituen: Lasarte-Orian eta EHZn. Horiek eredu bezala hartuko ditugula esan dugu, gauza batzuk oso ondo kointziditu zutelako. Testuak ikasiagoak ditugu. Gainera, sentsazioa dugu jendeak badakiela zer ikustera datorren. Askok errepikatzen dute. Lagunek esaten dutenez, geroz eta gehiagotan ikusi, gauza gehiago hartzen zoazela.
A. Z: Guztira hogei bat poema ditugu, eta emanaldi bakoitzerako aukeraketa egiten dugu. Oreretan, adibidez, Francisaldia LGTBIQ+ jardunaldietan egon ginen, eta gaiarekin zerikusia zuten poema bereziak sartu genituen. Beste nonbaitera bagoaz, eta beste gai batek garrantzia badu, edo ez badu, aldatu egiten dugu.
Etengabe zoazte aldatzen eta hobetzen.
E. A: Bai, beti gaude prest. Ez da egon emanaldirik ez duguna inprobisatu. Jendea ez da konturatzen, baina zuzenekoetan inprobisatzen dugu. Paperak galtzea gertatu izan zaigu, adibidez, eta emanaldian galdu ditugula esaten dugu, baina jendea ez daki egia den ala ez. Orduan, nahi gabe, jolaste horretan, eta elkar zirikatze horretan gauzak ateratzen dira.
Aldaketez hizketan, arropa ere aldatu berri duzue.
A. Z: Aipatu behar dugu arropa Norak [Ferreira] uzten digula, Viv Vintage-ek. Lagunez inguratuta gaude.
E. A: Lehen esan dugunean kolektiboa gu garela, baina Norak, adibidez, arropa uzten digu, Ainara Fernandezek (Limoi ura) logoak. Gu ez gara sare sozial zaleak eta lagun bati laguntza eskatu genion. Garazi Kastaño arduratzen da gure sareez. Gauza batzuk daude oso taldean doazenak. Gu ikustera datozen lagunek ez dute egiten ezer aktiboki, baina babesten gaituzte eta ondoren jasotzen laguntzen digute.
Arroparena beste gai bat da. Espektakulua menperatu samar dagoen bide horretan, beste gauzetan fokua hartzen hasi gara. Kasu honetan, arropetan. Gero ere, testuekin zer egin pentsatzen hasi gara.
A. Z: Arropak mozorrotzeko aukera ematen digu.
E. Z: Hori da. Poesian brillantina egotea, edo kolore biziak ikustea… Bada modu bat esateko: «Ez duzu ikusiko espero duzuna».
«Sorkuntzak gauzak ulertzeko erraztasuna ematen digu»
Zuen poemek egunerokotasuneko gauzetaz hitz egiten dute, ezta?
E. A: Bai, edota gauza gizatiarretaz.
A. Z: Edonori gertatzen zaizkion gauzetaz.
E. A: Bizitzan dauden gauzetaz hitz egiten dugu, konbertsazio batetik iragazita. Gai horri buruzko ideiak hartu eta horiek poema bihurtzen ditugu. Gaiak nahiko unibertsalak dira, gure gizarte honetan behintzat. Etxeari buruz, tratu txarrez, fedeaz, edota gorputzaz aritzen gara.
A. Z: Batzuetan ematen du oso gauza hutsalez ari garela poemetan. Bromak egiten hasten gara, eta, agian, poema horren oinarria oso sakona da. Poema batzuetan arinkeria erabiltzen dugu gauza sakon bat kritikatzeko, edo gauza oso sakon batez hitz egiteko baina beste leku batetik. Iruditzen zaigu, eta jakin badakigu ere, horrek jendearekin pila bat konektatzen duela.
E. A: Irisgarriagoa egiten da, eta gainera, inpaktu gehiago izaten du. Ez dira folleto bat, ironiaz jositako poemak dira.

Ane Zubeldia.
Nola sortzen dituzue testuak?
E. A: Lehenengo gaiekin hasi ginen. Zeri buruz hitz egin nahi genuen erabakitzen. Zerrenda bat egin genuen gauza generikoekin. Gero, egonaldi batzuk egin genituen nire etxean. Gaiak hartu, tarota edo fedea adibidez, eta horri buruz idatzi genuen. Lehenago, gaiari buruz hitz egiten genuen. Anek zatitxo bat idazten zuen, eta nik beste bat. Ondoren, esaten genuen: «Elkargarriak dira?». Batzuetan ez, baina besteetan oso ondo uztar zitezkeen. Bi eskutara idazten dugu. Elkarrekin pentsatu, idatzi eta testuak fusionatu. Bestetan, bat hasi eta besteak jarraitu izan du.
Batzuetan, poema bat irakurtzean, oroitzen zara zein den egin duzun ekarpena. Baina badaude zati batzuk ez dakizula nondik atera diren ere. Batzuetan nahasten zaizkigu ahotsak. Bakoitzak bere estiloa dauka, hori ere esan behar da. Baina ulertzen gara estiloetan.
A. Z: Gero, baditugu testu batzuk batenak propio direnak.
E. A: Baina feedbacka ematen genion elkarri. Idazketari dagokionez bai eta errezitatzeko moduari ere. Adibidez: «Egin hemen pausa bat». Askotan esan behar diogu elkarri «lasai irakurri». Azkar irakurtzen dugu askotan, oholtzan egon behar ez bagenu bezala. «Geroz eta azkarrago geroz eta gutxiago aspertuko dira». Eta gogorarazi behar gara gu ikustera etorri direla.
Ideiak botatzen, bata bestea konplementatzen eta gauzak aldatzen zabiltzate uneoro. Zer nolako garrantzia du sormenak zuentzat?
E.A: Bada, handia. Azkenean begirada bat da. Inguruan dugunarekiko gure begirada. Anek eta biok sentitu dugu beti badugula sentsibilitate bat zenbait gauza begiratzeko edo pentsatzeko orduan. Nik gauza batzuk ikusten ditut modu batera, eta Anek berera, baina bat-batean frekuentzia berean bezala daude. Edertasuna, arazoak eramateko moduak, gai sozialez kexatzeko moduak… Gauzak esateko gure modua poesia da. Eta oso modu konkretu batean gainera: umorea sartzen dugu beti. Ulertzen gara moduetan, eta hori sorkuntzak ematen digu. Elkar ulertzeko erraztasuna dugu.
A. Z: Eta gauzak prozesatzeko modu bat.
E. A: Dauzkazun ideiak ordenatu eta idatzi ditzakezunean, buruak uzten dizulako da, eta esaten dizu «listo ulertzen duzu». Bapatean ideia hori ordenatuta dago folio batean, eta hori satisfazio bat da.
A. Z: Gero, esango nuke ere, nerabeak ginenean ezagutu ginen, eta garai horretan saiatzen ginen gauza oso handiak idazten, egia handi bat. Eta uste dut, lanagatik idazten hasi ginelako jaitsi egin garela. Idazten ikasi dugu, eta hizkuntza erabiltzen duk nahi duguna eta nahi ditugun efektuak sortu ahal izateko. Nahiz eta hori ez dagoen beti gure esku.
E. A: Sorkuntzak nortasuna ematen digu aldi berean.
Emanaldia prestatzerako orduan, zer izan da zailena?
E. A: Hasieran pentsatutako gauzei uko egin behar izatea izan da zailena. Hasieran, emanaldia prestatzen hasi ginenean, «hau sartu dezakegu, eta hau ere bai» esaten hasi ginen. Eta momentu batean uko egin behar izan genien ideia horiei, hitzak, bere horretan, indarra duelako. Orduan, bi elementu erabiliko genituela erabaki genuen: gorputza eta ahotsa. Klak hori egin genuenean, beste dena ateratzen joan da.
A. Z: Azkenean badago, eta guk landu behar izan dugu, konplexu bat. Gaur egun, hainbeste estimulurekin zaila da zerbait hain biluzia egitea. Eszenatokian zaude zu, mikrofono bat, looper-a, gitarra, eta pianilloa. Baina azken horiek oso momentu konkretuetan sartzen ditugu.
«Gauzak esateko gure modua da poesia, beti umoretik»
Hitzari eman diozue protagonismoa.
E. A: Hori da. Ikuskizun hutsa egiten bagenuen, mezua ez zen iritsiko. Gure poemek esanahia dute: zer esaten ari garen, zer mezu ematen ari garen, norekin eta nola esaten dugun. Hori bermatzeko ez genuen beste ezer behar, eta eskerrak!
A. Z: Badago performance puntu bat ere, baina gorputza, adibidez, ez dugu erabiltzen. Lehenengo espektakuluan koreografia txiki bat genuen.
Euskadi Irratian tartetxo bat duzue ostiralero, Faktoria saioan. Jende gehiagorengana hurbiltzeko balio izan dizue?
E. A: Bai. Oso ondo funtzionatu du. Egon ziren poema batzuk bat-batean asko zabaldu zirenak. Emanaldi gutxi egin ditugu, baina jendeak ezagutzen gaitu.
A. Z: Izugarrizko plataforma izan da.
E. A: Esan digute iritsi dela normalean Euskadi Irratiko entzulea ez den jendearengana. Eta guk, adibidez, ikusi ditugu bideoak elkarbanatuta euskaraz hitz egiten ez dutenen Instagram-etan, eta inolaz ere ez dutenak poesia irakurriko. Zer gehiago eska dezakegu?
A. Z: Ezer ez! Uste dut Euskadi Irratiak ikusgarritasuna eman digula, eta era berean, pozik nago beti aldarrikatzen dugulako genero artistikoen arteko nahasketa ez esplizitua. Eta nik sentsazioa daukat, agian, gure bideo bat ikusi duen norbaitek bukatuko duela poesia irakurtzen, edo poesiara hurbiltzen.
Beste zenbait proiektutan ere elkarrekin parte hartu duzue. Eztena jaialdian, adibidez.
E. A: Mejillon Tigrek eman digu aukera emanaldietatik aparte beste gauza batzuetan parte hartzeko kolektibo bezala. Kolektiboak nahi gabe ematen dizu estatus txiki bat. Jendeak kolektiboa hartu eta gauzetara gonbidatu gaitu. Batzuetan nik hartu izan dut ardura gehiago, besteetan Anek. Eztena jaialdian ni ibili nintzen buru belarri, Tabakaleran Anek emango du tailerra.
Kolektiboak aukera ematen digu horrelako esperientziak eta lanak hartzeko, eta elkarbanatzeko baina baita zatitzeko ere.
Aspaldidanik ezagutzen zarete. Zuek bion konexioa oso handia da. Zuen erlazioa, urte guzti hauetan, eraldatzen joan al da?
E. A: Bai. Beti izan gara lagunak, ezagutu ginenetik. Baina, agian, inozentziatik heldutasunerako bide bat egin dugu elkarrekin. Ez genuen espero bide hori egingo genuenik. Asko sakontzen eta asko ulertzen joan gara, eta beti esan izan dugu asko eskertzen diogula elkarri lagun harremana izateagatik. Proiektu hau laguntasunetik ateratzen den zerbait da. Eskertzen diogu elkarri konexio mota hori eduki ahal izatea. Gauza askotan ulertzen gara. Elkarrekin bizi izan ginen hiru urtez eta poemetan dauden gauza asko elkarrekin landu ditugu. Konbertsazio askotatik abiatutako gauzak dira.
A. Z: Gauza askotan ulertzen gara. Espazio bat eman diogu elkarrekin oso aske izateko.